Alfred A.Tomatis

Tomatis-Effect

Alfred Tomatis was een Franse KNO-arts die leefde van 1920 tot 2001. Hij ontwikkelde een nieuwe wetenschap die het verband tussen de stem, het oor en het bewustzijn onderzocht, en die hij Audio-Psycho-Fonologie noemde.

Hij toonde met zijn onderzoek aan dat het gehoororgaan belangrijk is voor de menselijke ontwikkeling, en invloed heeft op de gemoedstoestand van de mens.

De vader van Tomatis was een bekende operazanger die veel van zijn collega-zangers met stemproblemen of gehoor-problemen naar zijn zoon stuurde voor behandeling. Tomatis ontdekte dat de frequenties die het gehoor slecht waarnam, ook minder in de stem voorkwamen.

Dit inzicht leidde tot de Eerste Wet van Tomatis:

De stem bevat alleen de frequenties van de boventonen die het oor kan waarnemen.

Tomatis ontwikkelde een hoorsimulator waarmee hij de frequenties die slecht waargenomen werden versterkte. Wanneer hij de zangers door een microfoon liet zingen en een hoofdtelefoon opzette waardoor de eigen gecorrigeerde stem klonk, bleek het frequentieverlies van de stem opgelost te zijn.

Het resultaat van de dit experiment formuleerde hij in de Tweede Wet van Tomatis:

Krijgt het oor de kans om frequenties die het niet meer of niet goed meer hoort, opnieuw correct waar te nemen, dan vloeien deze frequenties onmiddellijk en onbewust weer over in de stem.

Het vervelende was dat wanneer de zanger weer zonder hoofdtelefoon en frequentie-correctie begon te zingen, de stemproblemen weer daar waren, en dus niet opgelost. Tomatis ging onderzoeken wat dan juist het ‘ideale gehoor’ was, en hoe je dit kon bereiken.

Hij ontwikkelde het ‘elektronische oor’, een toestel om het oor te conditioneren.

Zo kwam hij tot de Derde Wet van Tomatis:

Akoestische stimulering die gedurende bepaalde tijd wordt herhaald, leidt tot een definitieve verandering van het gehoor en dus van de stemvorming.

In 1957 erkende de Parijse Académie des Sciences et de la Médicine de drie Wetten van Tomatis onder de naam “Tomatis-effect.”

 

Therapeutische gevolgen

Tomatis stelde vast tijdens zijn onderzoeken dat de psyche een wezenlijke rol speelt in het luisterproces. Naast de auditieve stimulering, ondervond hij dat de therapeutische gevolgen van de luistertrainingen groot waren. Niet enkel zag hij verbeteringen in het auditieve en vocale vermogen, maar ook de motoriek, de houding en psyche reageerde positief op de therapie.

Prenataal onderzoek

A. Tomatis was een pionier op vlak van prenataal gehoor-onderzoek. Het oor is namelijk het eerste zintuig dat tijdens de zwangerschap volledig is ontwikkeld (halverwege de zwangerschap, uiterlijk tegen de vijfde maand). Zowel het slakkenhuis als het evenwichtsorgaan hebben op dat moment hun levenslange -maximale- grootte bereikt, en zijn via de gehoorzenuw met de hersenen verbonden. Het oor is dus het eerste zintuig dat informatie naar de hersenen stuurt; deze signalen zijn essentieel voor de groei en de ontwikkeling van de hersenen.

Wat hoort de foetus dan?

Naast het waarnemen van lichaamsgeluiden, speelt de stem van de moeder een grote rol. De foetus hoort vooral via beengeleiding. Het skelet geleid de lage frequenties amper, en versterkt de hoge frequenties enorm. Door deze filterwerking hoort de foetus de moederstem overwegend in hoge frequenties. De stem van de moeder wordt via de wervelkolom overgedragen naar het bekken. Tijdens de laatste weken van de zwangerschap daalt het kind af in het bekken, en krijgt het kind ahw een bijzonder klankbad door de overdracht van de moederstem. Alle andere externe geluiden komen op de tweede plaats, want zij kennen niet deze geleiding via de botten. De foetus gebruikt de energie die hij ontvangt van klankgolven om de hersenen en het zenuwstelsel te ontwikkelen.

De foetus ervaart niet alleen de klank, ritme en melodie van de moederstem, maar beleeft via de stem ook het volledige gevoelsspectrum van de moeder. Tomatis verklaarde ‘Moeder is kind, kind is moeder’. De toestand van de moeder tijdens de zwangerschap heeft dus een grote invloed op de ontwikkeling van de foetus. 

Het oor als batterij voor de hersenen

Bij oren denken we meteen aan horen. Maar de oren hebben ook andere functies die tijdens de luistertrainingen worden beïnvloed en die zeker even belangrijk zijn.

Het oor controleert via het evenwichtsorgaan het evenwicht, de coördinatie, de spiertonus en iedere lichaamsspier. Het stuurt de ogen tijdens het lezen en de arm, de hand en de vingers bij het schrijven. Het is verantwoordelijk voor een rechte houding en stuurt onafgebroken signalen door over hoe wij ons in de ruimte bewegen. Het oor stuurt ook het tijds- en ritmegevoel en het ruimtelijke voorstellingsvermogen.

Als energie-centrale heeft het oor de taak om de hersenen en daardoor ons volledige organisme van energie te voorzien. Tomatis vergeleek het oor met een dynamo “die de prikkels die hij ontvangt, omzet in neurologische energie om de hersenen te voeden”. Vooral de hoge frequenties zijn verantwoordelijk voor een “energie-boost”, een stimulering van de cortex-activiteit. Dit “oplaad-effect” werkt vitaliserend en verlevendigend en uit zich in een “wakkere” geest.

De rol van de psyche

Luisteren en horen zijn twee verschillende processen.
Horen is passief, en gaat over het fysiologische proces waarbij klanken omgezet worden in zenuw-impulsen die naar de hersenen gestuurd worden. Luisteren is een actief proces in samenwerking met het brein waarbij het belangrijk is wat er gebeurt met de informatie die het oor naar het brein stuurt. De psyche speelt hierbij een grote rol.
Tomatis kwam tot de bevinding dat horen en niet willen horen onbewust door de psyche worden gestuurd. We kunnen het gehoor niet uitschakelen; onze oren zijn dag en nacht “geopend” en vangen continu klanken en geluiden uit de omgeving op. Toch ervaren we niet alles wat we horen ook bewust. De mens hoort alleen dat wat hij wil horen. Willen horen of luisteren (toehoren, goed luisteren) is een actief, opzettelijk proces. De beslissing om gericht te horen -te luisteren- bevordert de aandacht en werkt het zich bewust toekeren naar de andere in de hand. Luisteren betekent willen communiceren.